Tuesday, August 18, 2020

A CULTURA GALEGA E A FALTA DE ESTATUS DA PERSOA TRADUTORA

No seu Plan de reactivación dos sectores cultural e turístico fronte aos efectos derivados da COVID-19, presentado o 7 de maio de 2020, o Conselleiro de Cultura e Turismo, Román Rodríguez, anuncia ‘Apoio ás traducións literarias. Incremento das axudas ás empresas editoras para a realización de traducións do galego a outras linguas e doutras linguas ao galego.’ As únicas axudas que a Xunta de Galicia ofrece ás empresas editoras para a realización de traducións do galego a outras linguas son as axudas para o libro galego, que se acaban de anunciar hoxe, a mediados de agosto. Antes de 2013, as axudas para as traducións a outras linguas eran de 25-50 euros/páxina. A partir de 2013, empezouse a citar unha tarifa de 20 euros/páxina ‘como máximo’, cando en realidade deberían ser 20 euros/páxina ‘como mínimo’ ou simplemente unha tarifa fixa de 20 euros/páxina.

 

Sen embargo, nos anos 2013, 2014 e 2019, chegouse a pagar ata 17,80, 17,52 e 15,42 euros/páxina respetivamente. Isto é un abuso da persoa tradutora, a quen estas axudas van destinadas, porque escasamente vai poder vivir con estas sumas. Por iso reclamei en maio un incremento das axudas a 25 euros/páxina como mínimo.

 

Agora, en 2020, a Xunta acaba de adxudicar as axudas deste ano, que son as peores que coñecín. Se descartamos os gastos de edición que dende 2018 supostamente se teñen en conta –é dicir se non os incluímos como parte das subvencións– este ano, no caso da miña editorial, Small Stations Press, chéganse a pagar tarifas de entre 12,78 e 19,79 euros/páxina. Págase a mesma subvención para un libro de 200 páxinas (Ninguén de Fran Alonso) como para un libro de 328 páxinas (A caixiña dos rancores de Héctor Cajaraville). Para un libro de 240 páxinas (Seique de Susana Arins) págase máis que para un libro de 288 páxinas (A intervención de Teresa Moure).

 

Small Stations Press vén sendo a única editorial que edita literatura galega en inglés, a lingua franca do mundo, que dá acceso aos textos galegos non só a lectoras e lectores cuxa lingua materna é o inglés, senón tamén a lectoras (e editoras) de todo o mundo.

 

Con estas subvencións, non podemos seguir funcionando. As dificultades xa eran maiores (falta dunha Oficina de Tradución para promocionar os títulos existentes; pouca atención ás traducións nun mercado que xa ten forte literatura de si, como é o anglosaxón). Agora a persoa tradutora nin vai poder vivir mentres fai a tradución da literatura galega e terá que pedir un préstamo. E a editorial, que ten que correr cos gastos de produción e distribución dos libros, ademais debe adiantar as axudas ao recibir só o 45% das axudas de antemán, pagándoas integramente ás tradutoras na primeira metade de 2021 e non recibindo o 55% restante ata finais de 2021/principios de 2022.

 

¿Onde está o ‘incremento das axudas ás empresas editoras’ anunciado o 7 de maio polo Conselleiro de Cultura, Román Rodríguez? As axudas baixaron este ano, non se incrementaron. A editorial alemana Steve-Holger Ludwig, que recibe 3.405,45 euros para a tradución e edición de Os libros arden mal de Manuel Rivas, un libro de 752 páxinas, se descartamos os gastos de edición, vai recibir 4,53 euros/páxina (ou 11,35 euros/páxina polas primeiras 300 páxinas do libro, se temos en conta o límite de 300 páxinas por libro).

 

A Xunta non se compromete a ampliar a colección que coeditabamos ata 2017, Galician Classics, que tiña unha boa aceptación entre o lectorado anglófono por seren nomes coñecidos como Rosalía de Castro e Álvaro Cunqueiro, a pesar das miñas reiteradas peticións. Non crea unha Oficina de Tradución para promocionar a literatura galega en tradución, que é a única maneira xente de fóra ten de comprender a cultura galega se non aprende o idioma. Non merca exemplares dos libros editados para presentalos nas feiras do libro e facilitar deste xeito o traballo da editorial. Todo depende da vontade do individuo.

 

Outras entidades como o Consello da Cultura Galega ou incluso as Deputacións non queren tomar o relevo. Contactei con elas, moitas veces nin me responden. ¿Que é isto? ¿Que debemos sacrificar as nosas familias para o privilexio de traballar para a cultura galega? Estas axudas que se acaban de anunciar hoxe son un abuso da persoa tradutora, que traballa arreo para xuntar culturas e promocionar a comprensión e a apreciación mutuas. Para as axudas á tradución, debería haber unha tarifa mínima ou fixa de polo menos 20 euros, da que non se baixa. Pódense subvencionar menos libros e manter o mesmo orzamento, pero respetar á persoa tradutora.

 

Ademais hai que ver os idiomas para os cales se dan subvencións, traducindo do galego: maiormente castelán (Alvarellos, Antonio Rodríguez López, Bértolo Troitiño, Bululú, Galaxia, Kalandraka, Versátil Servizos Editoriais), italiano (Fundación Uxío Novoneyra), francés (Fundación Uxío Novoneyra), portugués (Kalandraka), inglés (Small Stations Press) e alemán (Steve-Holger Ludwig). Noto unha falta de coñecemento e interese por parte de editoras estranxeiras (non galegas). Para o inglés – lingua mundial! – só traballa a miña editorial.

 

Versátil Servizos Editoriais recibe subvencións de 4.141,76 e 4.371,86 euros para editar en castelán dous libros de Xosé Antonio Perozo –Don Cazapalabras e A Ecopanda e o misterio románico– cuxas edicións galegas entendo que contan con 36 páxinas. Para a súa tradución ao castelán, Seis poemas galegos recibe unha subvención de 3.635,55 euros –se son os poemas de Federico García Lorca, non son moi longos! No caso de Kalandraka, Escarlatina, a cociñeira defunta (176 páxinas) e Esmeraldina, a pequena fantasma (224 páxinas) de Ledicia Costas reciben maiores subvencións que unha novela de Agustín Fernández Paz, A viaxe de Gagarin (280 páxinas). E parece que hai un predominio de libros infantís, de non ficción e de edición de títulos propios noutro idioma. É dicir, non hai unha exportación dos principais libros galegos contemporáneos gañadores dos máis importantes premios literarios aos máis importantes idiomas do mundo, que sería o obxectivo ideal dunhas subvencións do libro.

 

Fai falta un cambio de política cultural. O primeiro paso debe ser o de fixar unha tarifa mínima para a persoa tradutora nas axudas para o libro galego. Con vontade, pódense facer moitas máis cousas –Oficina de Tradución, Galician Classics, contacto con importantes editoras do mundo… Pero non se debe esquecer a persoa tradutora que fai posible a proxección exterior da cultura galega e sen a cal esa cultura fica muda, incomprensible, para as outras culturas do mundo.

 

Jonathan Dunne

Director, Small Stations Press

18 de agosto de 2020

No comments:

Post a Comment